Wat is greenwashing en hoe herken je het?

Vervuilend bezig zijn, maar naar de buitenwereld doen alsof je heel begaan bent met het milieu. Dat is greenwashing. Mag dat eigenlijk wel? En hoe prik je er als consument doorheen? We leggen uit hoe het zit.

Wat is greenwashing?

Greenwashing is een term die gebruikt wordt om aan te geven dat bedrijven of organisaties zich groener voordoen dan ze daadwerkelijk zijn. Duurzaam leven en groen doen is hot en veel bedrijven proberen daar een slaatje uit te slaan. Zo maken deze bedrijven misbruik van de goede bedoelingen van consumenten.

Greenwashing en de wet

Greenwashing mag niet. Misleidende reclame is al lange tijd verboden in Nederland. Maar wanneer spreken we van misleiding? Om daar meer duidelijkheid over te scheppen, heeft het Europees Parlement op 17 januari 2024 een nieuwe set richtlijnen goedgekeurd waaraan alle uitingen rondom duurzaamheidsclaims moeten voldoen.

Greenwashing in de energiesector

Bij Vandebron richten we ons natuurlijk vooral op de energiesector. Hoe zit het daar met greenwashing?

Sjoemelstroom

69% van de Nederlandse huishoudens dénkt duurzame energie af te nemen, maar steunt zonder het te weten toch de gas- en kolenindustrie.

Dat zit zo: grote energiebedrijven roepen dat ze groene stroom verkopen, terwijl het eigenlijk grijze stroom in een groen jasje is. Sjoemelstroom noemen we dat ook wel. Bah! Dit wordt mogelijk gemaakt door de internationale handel in GvO’s.

Door een Garantie van Oorsprong (GvO) te kopen, kunnen energiebedrijven het overschot aan groene stroom overnemen van landen die meer opwekken dan ze nodig hebben. Zelf wekken ze stroom op met fossiele brandstoffen en verven het groen met een potje GvO-verf.

Maar greenwashing is toch verboden? Wettelijk is de handel in GvO’s toegestaan. Daarom wordt het niet als misleidend gezien en is het niet strafbaar. Dit vinden we bij Vandebron niet eerlijk!

Een vergelijking

Stroom is niet tastbaar, waardoor het lastig te zien is waarom sjoemelstroom zo’n kwalijke zaak is. Laten we het daarom eens vergelijken met een vegaburger.

Stel, je wil goed bezig zijn en koopt een vegaburger in plaats van een vleesburger. Maar wat blijkt: de burgerfabriek heeft een vega-certificaat van een sojaboer gekocht en jij eet dus gewoon vlees! Hoe zou je dat vinden?

Andere voorbeelden van greenwashing

Greenwashing gebeurt in vrijwel elke sector. Je hebt het vast wel eens gezien:

• Producenten van etenswaren verpakken hun onveranderde producten plotseling in karton of groene bakjes.

• Reisbureaus adverteren met zogenaamd duurzame vliegreizen naar de andere kant van de wereld.

• Vervoersbedrijven roepen trots biobrandstof te gebruiken zonder erbij te vermelden dat het slechts om een klein deel van de brandstof gaat.

• Een fastfoodgigant veranderde zelfs de kleur van hun logo van rood naar groen voor een milieubewuster imago.

Allemaal schone schijn. Ze trekken een groen jasje aan, terwijl de echte vervuiling gewoon doorgaat.

Gelukkig worden grote bedrijven wel op het matje geroepen.

Shell

Eén van de meest vervuilende bedrijven van Nederland zegt maar wat graag klimaatneutraal te willen worden, maar doet er vervolgens weinig aan. Shell adverteert over klimaatneutraal rijden, maar investeert nog steeds meer dan 80% in gas en olie. De rechtszaak over dit onderwerp verloren ze. In het Verenigd Koninkrijk werden reclames van Shell ook al beoordeeld als greenwashing.

ING

ING is inmiddels al twee keer op de vingers getikt voor greenwashing. De bank communiceert naar buiten toe dat ze het milieu zo’n warm hart toedragen, maar investeren ondertussen steeds meer in fossiele bedrijven. Momenteel wordt er alweer een nieuwe klimaatrechtszaak voorbereid.

KLM

Ook wordt er op dit moment een rechtszaak voorbereid tegen KLM vanwege de ‘Fly Responsibly’-campagne. De campagne is inmiddels teruggetrokken, wat wel aangeeft dat het bedrijf zelf ook doorheeft dat ze fout zitten.

Greenwashing herkennen

71% van de Nederlanders heeft het gevoel dat bedrijven regelmatig aan greenwashing doen, zo blijkt uit onderzoek. Maar hoe herken je het? Dit zijn vier aandachtspunten.

1. Groen en natuur in het design

Op een pak melk staat een koe vrolijk te grazen in de wei, is met groene letters een logo zichtbaar en wordt met groene blaadjes en gras de onderkant gedecoreerd. Dat moet wel héél duurzame melk zijn, toch? Vaak willen dit soort bedrijven vooral de indruk wekken groen te zijn en is het product zelf verre van duurzaam geproduceerd.

2. Te mooi om waar te zijn

Duurzaam vliegen? Dat bestaat niet. Vliegtuigen verbruiken de fossiele brandstof kerosine om te kunnen vliegen. Daardoor komt per vliegreis ontzettend veel CO₂ in de lucht. In de kleine lettertjes lees je wellicht dat CO₂ gecompenseerd wordt, maar dat maakt de vliegreis nog niet duurzaam. Wees daarom altijd op je hoede als een bedrijf duurzaamheidsclaims doet waarvan je weet dat het eigenlijk niet kan.

3. Randzaken benoemen

Op veel productverpakkingen wordt aangegeven dat de verpakking duurzaam is of van 100% gerecycled materiaal is gemaakt. Hartstikke goed natuurlijk, maar wat zegt het over de inhoud? Precies, niks.

4. Uitspraken zonder uitleg

Op veel verpakkingen staat ‘bio’ of ‘goed voor de natuur’. Maar wat betekent dit eigenlijk? Bij mosselen blijkt de aanduiding ‘bio’ bijvoorbeeld alleen om de aanwezigheid van een bepaald certificaat van de mosselenvisser te gaan. Zonder uitleg zijn dit soort stickers, uitspraken en keurmerken dan ook niet zoveel waard. Keurmerken kun je trouwens altijd controleren via Keurmerkenwijzer.nl.

Help mee om greenwashing te stoppen

Gelukkig zit er ondanks alle misleiding ook nog een positieve kant aan het verhaal: greenwashing zorgt ervoor dat steeds meer mensen betrokken raken bij duurzaamheid, schreef energie-onderzoeker Marc Londo in de Volkskrant. En hoe sneller mensen het belang inzien, hoe sneller we die groene golf in gang kunnen zetten!

Wil je weten of je onbewust de steenkolenindustrie steunt? Doe de Groene Stroom Checker van Hier. Wil je alleen échte groene stroom van Nederlandse bodem afnemen? Dan ben je bij Vandebron aan het juiste adres!

Tags